Televizyonlar YARIŞIYOR...

Günümüz televizyonlarında en öne çıkan ve rayting yarışlarında ön sıralarda yer alan format “TV YARIŞMALARI” oldu. Peki bu yarışma formatları nasıl ortaya çıktı?  Diziler bu durumdan nasıl etkileniyor? İnsanlar dizilerden sıkıldı mı? Yaz döneminin yayın akışını yarışmalar mı belirliyor? Bu sorular günümüz izleyicisi için önemli ve geçerli sorulardır. Bu kısa araştırmada bu soruların cevapları ortaya konacaktır.

Prime time yani saat 20.00 ile 23.00 arasında televizyonun en yoğun izlendiği saat dilimini uzun bir süredir diziler işgal etmekte. Buna bağlı olarak diziler arası yoğun bir rekabet ve izleyici kapma yarışı yaşanmaktadır. Ancak son iki yaz döneminde ve kış döneminin ilk çeyreğinde bu diziler yerini yarışma programlarına bırakmakta.

Bu yaz dönemi ile de yarışma programları hızla izleyici ile buluşmaya başladı. Peki, Türk ulusal kanallarında yarışma programları ilk nasıl ortaya çıkmıştır?

Bilinen ilk Türk televizyon yarışması 1963 senesinde Halit Kıvanç ve Vural Tekeli tarafından hazırlanan Maçka İTÜ binasından yayınlanan Talih Kuşu adlı bilgi yarışmasıdır. Liseler arası yapılan yarışmanın ödülü ise Kanaryadır. Oldukça mütevazı bir formatta yayınlanan yarışmayı yine Halit Kıvanç’ın hazırladığı ve sunduğu orijinal formatı Alman olan Mini Gol yarışması izlemiştir.

1964 yılında yayına başlayan TRT, uzun süre televizyonun bir eğlence kutusu değil, yaşamın güncel bir parçası olduğunu hatırlatan bir akış sistemini temsil etmiştir. 1981 yılında renklenen televizyon 1984 tamamen renkli yayına başlamıştır. Seyircinin beklentisi de bu yönde gelişmiş, sinema ile olan arasındaki rekabeti “evlere şenlik” getirme vaadi ile güçlü bir atağa geçmiştir. 1990’lı yılların başında özel kanalların devreye girmesiyle, dizilere aşina olan izleyiciler bol seçenekli yarışma programlarına da iyiden iyiye adapte olmuştur.

TRT’de bilgi yarışmaları ile başlayan alışkanlıklar, Erkan Yolaç ile Evet-Hayır, Cenk Koray ile Tele Kutu, Bildiklerimiz, duyduklarımız ve gördüklerimiz   gibi kült yarışmalar ile devam etmiştir. Özel kanalların çoğalması ile programları çeşitliliği ve format tekrarları da artmış, yurtdışı menşekli birçok yarışma televizyon izleyicisi ile buluşmuştur. Saklambaç, Hadi Bakalım, Süper Aile, Çarkıfelek, Şansını Dene,  Taksi,  İner misin Çıkar mısın? Ya şundadır ya bunda, Süper ikili, Açıl susam açıl, Şahane Pazar, Şahane cumartesi,  ses, yetenek ve eğlence yarışmalarının yanı sıra Biri Bizi Gözetliyor, Gelin Kaynana gibi sürekli izleme ihtiyacına neden olan yarışma formaları kültürel kodlara uygun biçimde televizyonda yer almıştır.

2000’li yıllar yarışma programlarının biraz daha düşüşe geçtiği bir dönemdir, ancak Pop Star, Gelinim olur musun?, Passaparola, Benimle dans eder misin? Dokun bana, gibi dans ve ses yarışmalarda ön plana çıkmıştır.  Bu dönemde televizyon bir dönüşüm yaşayarak ağa dizilerinin yükselişe geçti bir döneme ev sahipliği yapmıştır. Uzun süre ekranlarda olmayı başarabilen Kim bir Milyon ister gibi yarışma programları seyirci ile bağlarını koparmadan yayına devam edebilmiş ve bilgi yarışmaları arasında sürekliliği devam ettirmiştir.

Günümüzde ise seyircinin televizyon ile bağlarını koparmamak adına yarışma programları bir anda yeniden patladı. Her kanalda hemen hemen her akşam en az bir yarışma programı yayınlanmakta. Bu da seyirciye seçme özgürlüğü sunarken, kanalların da bir biri ile rekabetinin bir kez daha gözler önüne sermekte. Ancak yaz ve kış formatı ayrımı yeni yarışma programları ile bir kez daha ortaya konmakta. Kışın daha yoğun bir şekilde bilgi ölçmeye ve ödüllendirmeye yönelik yarışmalar yapılırken, yaz döneminde daha eğlendirmeye yönelik yarışmalar hazırlanmaktadır.

Bu yoğun yarışma artışı dizileri yine de çok etkilemezken geçtiğimiz günlerin raytingleri dizilerin ve yarışmaların aslında bir birine çok yakın sonuçlar ortaya koyduğunu göstermektedir;

11 Temmuz

(http://www.medyafaresi.com/arama/genel/reytingler.html)

Bu durumda diziler ile yarışmalar arasında hala bir rekabetin devam ettiğini göstermekte. Ancak televizyonların yarışma programlarını bir can simidi gibi gördüğü kesinlikle ortadadır çünkü yarışmalar dizilere göre daha az maliyetlidir.

Bu dönemde yayınlanan ve geçtiğimiz dönemden devam eden yarışmalar; Ben bilmem eşim bilir, Kazanmak için bir dakika, yeteneksizsiniz, Wipe Out, Eyvah düşüyorum, Ben burdan Atlarım, Evim evim temiz evim, Aileler yarışıyor, Arkandayız, Çocuk oyuncağı, Cevap soruda, Gün bahane altınlar şahane, Kapış kapış, Mastırmind Türkiye, Rekorlar dünyası,  Altın günü, Kaç para, Sen hak ediyorsun, Pasaport,  Bana herşey yakışır, Yemekteyiz, Mutfaktayız, Tuhaf taksi, Bul bakalım, vb gibi yarışmalar yeni dönemin sadece birkaç yarışmasından bir kaçı.

Sonuç olarak yaz dönemi televizyon akışı yarışmaların elindeyken seyirci ile bağını koparmak istemeyen televizyonlar yurt dışı kaynaklı yarışmaları yapboz gibi denemeye devam etmekte.